M

Moederland is voor mij een hommage aan onze Indonesische oermoeder.

Mijn Indische roots: Ik ben in Veldhoven geboren, maar een gedeelte van mijn roots ligt in voormalig Nederlands-Indië, het land van mijn (voor)ouders. Mijn vader (1926) komt uit Semarang, mijn moeder (1933) uit Bandoeng en is opgegroeid in Malang.

De oude reiskoffer is een klankkast van herinneringen….

De verhalen over mijn (voor)ouders zijn door mij verbeeld met oude familiefoto’s en batikstoffen, in de originele reiskoffer die mijn moeder op haar bootreis met haar familie vanuit voormalig Nederlands-Indië naar Nederland in 1950 meenam.

De reiskoffer staat niet meer ergens onbeduidend weggestopt op zolder, maar wordt nu uitgestald als een soort klankkast van herinneringen aan het leven van mijn familie op de Gordel van Smaragd.

Hierdoor is mijn interesse over de koloniale geschiedenis nog meer gegroeid en in mijn werk maakt het een bewuste ontwikkeling.

De reis met mijn ouders:

Een heel bijzondere ervaring was de reis door Java in 2011, met mijn ouders, mijn broers en zus. Mijn ouders vertelden waar ze gewoond hadden en hoe zij overleefden tijdens de WO II en de daaropvolgende Koloniale oorlogen. Mijn opa (moederskant) was KNIL-soldaat (Koninklijk Nederlands Indisch Leger) en werd tijdens WO2 door de Japanse soldaten gedwongen tewerkgesteld aan de BIRMA-SIAM-spoorweg, (bijnaam Dodenspoorlijn) als grafdelver. Mijn oma (moederskant) werd door de Japanse militairen ondervraagd en mishandeld, ze kon op ternauwernood ontsnappen aan de elektrische stoel.

De koloniale oorlog:

Na de capitulatie van Japan 1945 begon de koloniale onafhankelijkheidsoorlog: BERSIAP (wees paraat) brak aan.

Mijn opa, nauwelijks bijgekomen als krijgsgevangenen van de beruchte Birma-Sima- Spoorweg moest meteen meevechten met de “Gadja Merah” (De Rode Olifant). Mijn vader met de “Tijgerbrigade”, in dienst als vrachtwagenchauffeur voor de KNIL. Thuis konden de gezinnen amper overleven zonder inkomen. Door medicijntekort zijn ook tantes op jonge leeftijd overleden. 

“Met pijn in hun hart moesten ze afscheid nemen van Alima…”

Tijdens de onvoorspelbare en gewelddadige periode van de Bersiap 1945-1946, zijn twee broers (KNIL soldaten), een tante, oom en twee nichtjes van mijn vader omgekomen.

Mijn opa, mijn vader en andere familieleden hebben de oorlogen ternauwernood overleefd. Na de officiële onafhankelijkheid van Indonesië 1949 was er voor KNIL-soldaten en (Indische) Nederlanders geen toekomst meer in hun geboorteland. Mijn opa (van moederskant) moest met het gezin in 1950 vertrekken met de boot De Skaugum naar Nederland. Met pijn in hun hart moesten ze afscheid nemen van Alima, mijn Indonesische overgrootmoeder. Zij stierf precies een jaar later van verdriet. Opa en oma roken die dag de geurige bloem Melati alsof ze een laatste groet kwam brengen.

Mijn opa die jarenlang zijn leven gaf voor de KNIL, werd in Nederland ontslagen. Hij mopperde altijd op de overheid omdat de KNIL soldaten niet goed werden uitbetaald en zelfs 60% van zijn salaris moest afstaan voor de opvang in Nederland waar ze eigenlijk ook niet welkom waren. 

In 1951 zijn mijn vader en zijn familie met het schip Johan van Oldenbarnevelt in Amsterdam aangekomen. Zij werden opgevangen in Huize De Braacke in Vught en daar hebben mijn ouders elkaar ontmoet. Zij werden verliefd, zij trouwden en kregen zes kinderen. 

De ingewikkelde koloniale geschiedenis heeft vele gezichten.

Kunstwerk Erfenis Uitgelicht:

De beladen ingewikkelde familiegeschiedenis hoort bij mij. Het uit zich in de veelzijdigheid van verschillende materialen en technieken in mijn werk.

De installatie “Erfenis Uitgelicht” is ontstaan na jarenlang verzamelen van oude kranten, kaarten, brieven en documenten waarop informatie staat uit voormalig Nederlands-Indië. 

Als een beeldschone aanklacht teken en schilder ik rechtstreeks op mijn verzameling, het is mijn reactie op wat mijn familie heeft meegemaakt. Voor mij is het een positieve uitdrukking doordat de transparante hars mijn werk uitlicht, UV-bestendigt en vereeuwigt.  

Indisch Blauw

Vroeger was “Blauwe” een scheldnaam in Indië, nu is het een geuzenaam. Indisch Blauw is een eerbetoon aan de liefdevolle jeugd die mijn (voor)ouders hebben meegemaakt in Malang en Semarang, maar ook aan de kracht van familieverbinding die nodig was om te overleven tijdens de oorlogen. De gedwongen repatriëring en de harde opvang in Nederland was een moeilijke periode. Dankzij hun doorzetting, aanpassingsvermogen en hard werken, is het hun gelukt om een mooie toekomst op te bouwen voor het gezin in Nederland.

Mijn werk is een Beeldende overdracht van eerbetoon, respect en troost voor allen die gedwongen moesten “repatriëren” naar een land die ze niet kenden…. 

Onze koloniale geschiedenis heeft ons gevormd tot wie we zijn, met alles wat erbij hoort. Juist daarom is Nederlands-Indië een belangrijk onderdeel van de Nederlandse geschiedenis, die kennisoverdracht moet oprecht en duidelijk zijn. In mijn ervaring heeft kunst, hoe dan ook, altijd een positieve uitwerking op een traumatisch verleden en hopelijk zal het de toeschouwer nieuwsgierig maken naar meer verdieping in ons Koloniaal Verleden.

Kennis van Verleden is Bewustzijn voor de Toekomst.

Shelly Lapré

www.shellylapre.nl